Gardiyan Oyunu Üzerine*

*Dramatik Yazarlık kursu Üstün İnanç hocamızın ödevi

GARDİYAN OYUNU ELEŞTİRİSİ

DRAMATİK MANTIK

Dramatik sanatlarda ki yöntemlerden açık ve kapalı biçimde kullanılmış bu oyunda.

Kapalı biçim(benzetmeci/dramatik yöntem)

Açık biçim(göstermeci/epik yöntem)

Hem açık, hemde kapalı biçimle yöntemin amacı olan ilginçlik ve etkileme bu oyunda başarıyla gerçekleşmiştir. En azından oyunu sahnede izlemesem bile okuyunca bu amaca ulaşabileceğini düşünüyorum.

Zaten dramatik mantık, okuduğumuz ya da izlediğimizin bir oyun olduğunu bilmemize dayanır.

Oyun gerçek değil, gerçeğe benzeyen olmalıdır ki bu oyun dramatik anlatım araçlarını kullanarak bu amaca ulaşıyor.

Hareketli parmaklık, kırbaç, ses efekti, ışık, dans ve hareketler

Günümüz tiyatrosunda kullanılan dekor, Gardiyan oyununda olduğu gibi işlevsel ve simgeseldir.

Hareketli parmaklık, sınırları, kırbaç yönetenin iktidarını, gücünü, ses efektleri özlemleri, hayalleri, ışık gerçeğin kendisi, dans ve hareketler ise yolculukları, mücadeleyi simgeler.

Işık etkileme, duyguları yansıtma, geçiş, müzik ve danslarla da birçok işlev yüklenmiştir oyunda.

Bütün bunlarla estetik bütünlük korunmuş, tutarlı olunmuştur oyun boyunca.

ÖZ VE BİÇİM

ÖZ

1-Tema
2-Kişiler
3-Konu

BİÇİM
1-Kişileştirme
2-Olaylar örgüsü
3-Oyuncu
4-Yöntem
5-Tür
6-Süre
7-Bölümleme
8-Sessel Anlatım Araçları
9-Görsel Öğeler
10-Sahne Düzeni

Tema:”Akıl doludizgin yol alırken aptallık yerinde saymaz”

“Bugünün düşmanı dost olarak sunar kendini”

“İyilik gelişirken kötülük geri kalmaz”

Tema: İktidar el değiştirebilir, ancak düzen bir şekilde yine devam eder.

Konu: Gardiyan beş mahkuma düşlerini oynatıyor. Her düş gardiyanı yok etmeye yöneliyor. Sonunda gardiyanı oynayan mahkum o kadar iyi oynuyor ki gardiyanı, gardiyan onun etkisiyle mahkumlaşıp yerini gardiyanı oynayan mahkuma bırakıyor.

Her drama da bir baş karakter vardır. Birde karşı karakter. Baş karakter Gardiyan, karşı karakterler ise mahkumlardır. Bu taraflar oyun içinde değişir. Bu iki gücün çatışması vardır oyun boyunca. Sonunda bir taraf üstün gelir.

Dramatik sanatın temel özelliği anlatmak değil göstermektir. Betimlemek değil canlandırmaktır.

Gardiyan oyununda yukarıda basitçe sıraladığımız baş karakter, karşıt karakter, anlatma göster unsurları iyi bir şekilde işlenmiştir.

Oyunun bir dili vardır. Önemli olanda bu dili başarılı kullanıp kullanmadığıdır. Dil tek başına yeterli değildir. Dil; karakterlerle, konunun akışıyla, ışığı, dekoru, müziği, efekti, sahne düzeni, dramatik yapısı oyunun bütünüyle anlam kazanır. Dramatik dili bilmek gerekir.

Gardiyan oyununun dili bütüne baktığımda başarılı bir drama dilidir. Özellikle şiirsel bir dil vardır.

Gardiyan oyununda çatışma güçlü bir şekilde işlenmiştir.

Kişileştirme açısından oyundaki Gardiyan ve Mahkum karakterleri seçilirken anlatılmak istenen konu ve verilmek istenen tema için çatışma içeren dramatik karakterler kategorisi için özdeşleşen bir durum vardır.

Karakterlerin gelişmesi ve değişmesi de oyunun olay örgüsünü güçlendiriyor.

Kararlılık halini bozan gelişmeyi başlatan ateşleyici sebepler oyun içinde oldukça başarılı verilmiş.

Mahkumlar örneğin kabadayı, yargıç, aşık, önder ve gardiyan oluyorlar. Gardiyan ise mahkum.

Oyun da Gardiyan mahkumlara hayallerini oynatıyor ve her sahnenin sonunda kırbacını şaklatarak hakim olanın kendisi olduğunu her seferinde hatırlatıyor.

Konu kendiliğinden gelişmez. Engeller, etki ve tepkiler, çelişkiler, çatışmalar, düğümler v.b unsurları çoğaltabiliriz.

Oyunda gelişimi bu unsurlar çerçevesinde geliştiğini apaçık görüyoruz.

Mahkumlar arasında, ya da gardiyanla mahkumlar arasında gelişen olay örgüsünde engeller, çatışmalar, düğümler konunun akışında ve finale kadar çok başarılı uygulanmış.

Ana konu dışında, yan konular mahkum karakterlerinin kişileştirilmesiyle işlenmiştir. Bu yan konularla ilgi ve merak sürekli tutulmuştur. Temayı da desteklemiştir. Özellikle karakterlerin iç gelişimleri başarılı bir şekilde veriliyor.

Kişilerin iç çatışmaları, toplumsal kurallar, doğanın işlevselliği, fiziksel engeller, tanrı ve doğaüstü güçler ile ilgili engeller oyunun bütününde çatışmanın ana öğeleri olmuştur. Bu çeşitlilik oyunu güçlendirmiştir.

Kişinin kendisi ile, kişinin başka kişi ve kişilerle, kişinin toplumla, kişinin doğa ile, kişinin fiziksel engel ile, kişinin ya da kişilerin inançlarla olan çatışma türlerinin çeşitliliğiyse oyuna dramatik yapı açısından güç katmış.

Özellikle doruk sahne ve final.Final bölümü akılda kalan bir sahnedir. Gardiyanın mahkumlaşıp, mahkumun gardiyan olması beklenmeyen bir final olduğundan başarılı ancak çok etkilendiğimi söyleyemem. Şunu belirtmekte fayda var oyunun sahneye konması ve izlenmesi belki başka bir güçlü etki bırakabilir.

Her sahnede olması gereken bahsettiğim çeşitli işlevlere oyunda yer verilmiştir.

Özellikle mahkumların değişerek farklı kişilikler ile sergiledikleri davranışlarda atılan düğümler merakımızı oyun boyunca sürekli kılmıştır. Aşığın, önderin, kabadayının ne yapacağı sorusunu sordurmuştur bize. Doruk sahnede Yargıcın ne karar vereceği merakını finale kadar taşımıştır.

Özellikle oyunda sürprizler çoktur.

Oyunun türü, oyun dramdır.

Süre 90 dakika , arayla birlikte 2 saat sürebilir.

Genel olarak günümüzde 2 perde yazılan oyunlar gibi bu oyunda 2 perdedir.

Diyaloglar da özellikle karakterler üslupla konuşturulmuş. Gardiyanın üslubu, mahkumların aşık, önder, kabadayı, yargıç kişileri olduğunda üslupları o karakterlere dönüşüyor.

Örneğin kabadayı ve çevresindeki mahkumların diyalogları. Kabadayının üslubu, uzun konuşmalarındaki akıcılık, sert, kişilik özelliklerine uygun laflar, inandırıcılık, doğallık. Bunlar başarılı.

Gardiyanın diyalogları bir solukta söylenebilecek cümleler, şiirsel bir dil kullanıldığı için şairanelikten, edebiyat yapmaktan kaçınılmış.

Diyaloglardaki tekrarlar bazen oyun bütününde çok yapılmış.

Süslü, dolambaçlı cümlelerden kaçınılmış boş ve gereksiz sözlere yer verilmemiş.

Arapça, Farsça, İngilizce v.b sözcükler kullanılmamış açık ve yalın sözcüklerden oluşan diyaloglar vardır.

Son olarak karakter diyaloglarında tutarlılık vardır. Gardiyan karakteri konuştuğunda onun olduğunu anlıyoruz. Kısa, öz ve vurucu.

Kürşat Ural

"bırak yaşamına şiir girsin"